Afrika’da bulunan ve dünyaya yayılan MPOX virüsüyle ilgili Enfeksiyon Hastalıkları Derneği Başkanı Prof. Dr. Mehmet Ceyhan hem vatandaşlara hem de hükümete bir uyarıda bulundu.
Hastalığın her türlü temasla bulaşabileceğini belirten Ceyhan, vatandaşlar için en önemli korunma yöntemlerinden birinin el temizliği olduğunu vurguladı.
Sağlık Bakanlığı’nın MPOX virüsünün Türkiye’de görüldüğü yönündeki iddiaları yalanlayan açıklamasını eleştiren Ceyhan, şunları söyledi:
“Önce Ankara’da 4 vakanın karantinaya alındığı basında yazıldı. Daha sonra Sağlık Bakanlığı tarafından yalanlandı. Gerçekte tabi ki ifade yanlıştır, yani vaka karantinada değil, vaka karantinada değil. Vaka izole. O vakayla temas eden kişilere karantina uygulanıyor. Dolayısıyla bunu düzeltmemiz gerekiyor. İlk vakayı taramadığınız için açıklama doğru değil. Bu nedenle ilk vakayı açıkladığımızda Türkiye’de şu anda vaka yok demek mümkün değil ama teşhis konuldu maalesef bu bizi geciktiriyor Kovid’de de aynı hatayı yaptık. Tavsiye etsek taramayı da yapmadık ve ilk vaka teşhis edildiğinde İstanbul’da bir aydır vaka olduğunu, İstanbul’da ise yüzlerce vaka olduğunu anladık.
Ne kadara mal oldu? İlk vakayı erken teşhis etmiş olsaydık, vakanın İstanbul’dan diğer illere yayılmasını ciddi anlamda önleyebilirdik. Ama tabii ilk vakayı gördüğümüzde diğer illerde vaka kümeleri oluşmaya başladı ve mücadele etmek zorunda kaldık. Bu hastalığı teşhis etmek için döküntülerin ortaya çıkmasını beklemelisiniz. Bu hastalığın 5 ila 21 gün arasında değişen bir kuluçka süresi vardır. Sonunda ateş, baş ağrısı, sırt ağrısı ve sıklıkla kas ağrıları gibi grip benzeri semptomlarla başlar, daha sonra hastada döküntü gelişir. Kızarıklık gelişene kadar havalimanında ya da ülkeye giriş noktasında yanınıza gelen hastalara teşhis koyma şansınız yok. Daha sonra bölgeyi inceleyeceksiniz. Yani geldiği bölge olan Afrika şu anda risk altında olan bir bölge. Dolayısıyla Afrika’dan gelen kişilerde ya da oradan insanlarla temas eden kişilerde bu tür belirtiler varsa, bu hastaların belli bir süre takip edilerek döküntü gelişip gelişmeyeceğine bakılması gerekir. 21 gün. Yani en azından bu uygulamanın yapılması gerekiyor, yoksa hastalık ortaya çıktığında tüm Türkiye’ye yayılabilir.
“HERHANGİ BİR ÖNLEMİN ALINMASINA GEREK YOK”
MPOX virüsünden korunmak için alınması gereken önlemleri sıralayan Ceyhan, şunları söyledi:
“Açıkçası maymun hastalığından korunmak, Kovid’den korunmak kadar önlem almayı gerektirmiyor. Bu temas yoluyla bulaşan bir salgındır. İnsanların kendilerini korumak için yapabilecekleri çok sınırlıdır. Temaslardan uzak durmak gerekir. 2022 yılında bu hastalık sadece cinsel temas yoluyla bulaşıyordu ama şu an içinde bulunduğumuz salgında her türlü temasla bulaşabiliyor. Öpüşmek, sarılmak, el sıkışmak gibi. Hatta otelde hastayla aynı havluyu, örneğin değiştirip sterilize etmeden, 90 derecenin üzerinde kaynatmadan, yatak çarşaflarını kullanırsanız hastadan bulaşma riski var. sana. En yaygın bulaşma şekli kemirgenlerle temastır. Yani Afrika’dan getirilen kemirgenleri besleyenler çok dikkatli olmalı, ısırıkları yoluyla bulaşabiliyor ve kaçınılmalıdır. Burada en önemli nokta vatandaşlar için el hijyenidir. Bu nedenle tanımadığınız bir yüzeye dokunduğunuzda mutlaka yanınızda alkol ve el dezenfektanı bulundurun ve ellerinizi ağzınıza veya burnunuza sokmadan temizleyin. Bu sizi sadece maymun hastalığından değil, birçok başka hastalıktan da koruyacaktır.
“HİÇBİR TIP FAKÜLTESİNDE ÇİÇEK EĞİTİMİ VERİLMEZ”
Doktorların hastalıkla ilgili online eğitim alması gerektiğini söyleyen Ceyhan, devletin alması gereken önlemleri şöyle sıraladı:
“Devletin ne yapması gerektiğini konuşalım. Devletin daha yapacak çok işi var. Mesela bu virüsün ülkeye gelmemesi için alınması gereken tedbirler şöyle: Afrika’dan gelenleri izleyin. Bunların uygulanması gerekiyor çünkü geç kalırsak ve hastalık yayılırsa artık dışarıdan gelen vakalarla ilgilenemeyeceğiz. Kovid’de olduğu gibi ülke içinde de insanlar birbirlerine hastalığı bulaştırmaya başlayacak. Bu nedenle bu sürenin geciktirilmesi faydalı olacaktır. İkincisi, vaka olsa dahi doktorlar tarafından teşhis konulamayabilir. Çünkü hiçbir tıp fakültesinde çiçek hastalığıyla ilgili eğitim verilmiyor. Bu tamamen doğaldır çünkü ortadan kaybolan bir hastalığa ders zamanı ayırmanın hiçbir anlamı yoktur. Bu yüzden ben ve doktorlar da dahil olmak üzere hepimiz çiçek hastalığı döküntülerini resimlerden öğrendik. Doktorlara bir an önce online eğitim programı aracılığıyla görsel bilgi gelmezse şöyle olur: Ya doktor bu vakaları ciddiye bile almaz, ya da içi sıvı dolu döküntü ve kabarcıklarla ortaya çıkan çok sayıda hastalık arasında su çiçeği, el, ayak ve ağız hastalığı. İnsanlar hastalığı, böcek ısırıklarını vs. maymun çiçeği sanarak hastanelere büyük bir yük oluşturabilir ve onları oraya gönderebilirler. Bu nedenle bu eğitimin mümkün olduğu kadar erken verilmesi gerekmektedir.
“CİDDİ ALINMASI GEREKEN BİR HASTALIK”
MPOX virüsünün 2022’de 132 bin vakaya ulaştığını ve 4 bin 600 civarında ölümün bildirildiğini belirten Ceyhan, şöyle konuştu:
“Halkın eğitimi sağlanmalı, çünkü halk artık çılgınca gerçeği öğrenmeye çalışıyor ve ona Google vb. aracılığıyla erişiyor. Zaten Google’daki bilgilerin %95’i yanlıştır. Bu yüzden yanlış kaynaklardan yanlış bilgi alıyor. Devletin bunu engellemesi lazım. Yapılacak üçüncü şey ise iş adamları, askerler ve havalimanı personeli gibi risk gruplarına aşı yapılmasıdır. Burada Kovid’de olduğu gibi önce bu yaş, sonra bu yaş gibi bir şey mümkün değil. Çünkü her yaş grubunda bulunabilen bir hastalıktır. Ciddiye alınması gereken bir hastalık çünkü bu tür resmi açıklamalarda sadece bizi fazla etkilemeyecek birkaç vaka göreceğimizi vs. görüyorum. Bu doğru bir yaklaşım değil. Çünkü bakın 2020’de milyonlarca Kovid hastamız oldu, onbinlerce hasta öldü. Sonuçta 103 bin ölümle sonlandırdık. Dolayısıyla 2021 yılından bugüne dünyada Dünya Sağlık Örgütü’nün bildirdiği maymun çiçeği vakası sayısı 100 bin civarında olup, maymun çiçeği vakası sayısı 2022 dahil 132 bine ulaştı. Ayrıca 4.600 ölümle Kovid ölüm sayısından da yüksek. bildirdi. Bu nedenle ciddiye alınması gereken bir hastalıktır. Endişelenmemize gerek yok çünkü temasla bulaşan bir hastalık olduğu için buradaki artış geometrik olmayacak. Çoklu vakalarda bir artış görmeyeceğiz. Aritmetik olacak. Mesela Kovid’den farklı olarak okulların kapatılması, işyerlerinin kapatılması gibi uygulamalar olmayacak. Maske takmanın bir anlamı yok. Sadece ellerinizi yıkamanız ve onlara dokunmaktan kaçınmanız önemlidir.
“DEVLET GARANTİSİZ AŞI SAĞLAMAYA BAŞLAMALI”
Ceyhan, Türkiye’de üretimine başlanan ancak uluslararası anlaşmalar nedeniyle şu anda ülkede bulunamayan çiçek aşısının temini için devletin hızlı önlem alması gerektiğini söyledi ve açıklamasını şu cümlelerle tamamladı:
“Devletin yapması gereken, risk altındaki gruplara vakit kaybetmeden aşı sağlamaya başlamasıdır. Çünkü Kovid’den farklı olarak onlarca ülkede aşı üretilmeyecek. Şu anda tek kaynak var, eğer oradan belli miktarda aşı alıp saklamazsak, yarın bize verin derken aşıyı bulamayabiliriz. 1990 yılında başımıza geldi, Saddam’ın çiçek virüsünü biyolojik silah olarak kullanacağına dair haberler vardı ve bunun sadece Amerika’da mevcut olduğunu gördük. Anlaşma gereği tüm dünya çiçek virüsünü yok etti ama Amerika buna uymadı, sakladı, aşısını üretti ve kendi risk grubuna aşı yaptı. Daha sonra alıcılar kendi risk gruplarına aşı yaptılar ve sorduğumuzda bize ancak çok geç bir tarih verdiler. Çünkü kaynak sınırsız değildir. Aşıyı alırsak kendimiz üretebilir miyiz? Uluslararası hukuka göre bu mümkün değil mi? Çünkü aşının adı Modifiye Ankara Aşı Virüsü, 1930’lu yıllarda Ankara’da Refik Saydam Hıfzıssıhha Merkezi’nde geliştirilen bir virüs. Aşılarda kullanılsın diye tüm dünyaya verdik. Daha sonra ’57’de değiştirildi, ancak kökeni bizde olmasına rağmen elimizde yok. Onların üretme hakkı var ama onların izni olmadan biz üretemeyiz. Ne yazık ki durum bu şekilde. Burada en önemli nokta salgını kontrol altına alırken kamuoyunu çok şeffaf ve doğru bilgilerle bilgilendirmektir. Çünkü eğer bizi bilgilendirmezseniz bu sefer yanlış bilgiler yanlış kaynaklardan gelecektir. O kadar çok yanlış şey söyleniyor ki inanamıyorum çünkü tek kaynak işini iyi bilen birkaç doktor değil, aklına geleni söyleyen birçok insan. Bu nedenle bir an önce eğitim konusuna odaklanmamız gerekiyor.”